วันจันทร์ที่ 3 กันยายน พ.ศ. 2555

การบริหารจัดการผักตบชวาในระบบลุ่มนํ้า

บทคัดย่อ การศึกษาวิจัย “การบริหารจัดการผักตบชวาในระบบลุ่มนํ้า” ครั้งนี้เป็นงานวิจัยเอกสาร (Documentary Research) โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อที่จะรวบรวมองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการผักตบชวาในระบบลุ่มนํ้าแล้วนำไปถ่ายทอดและขยายผลในพื้นที่ลุ่มนํ้าที่ประสบปัญหาต่อไปทั้งนี้สืบเนื่องจากพื้นที่ลุ่มนํ้าหนึ่งมีขอบเขตของพื้นที่แตกต่างกันไป ตามลักษณะภูมินิเวศของพื้นที่ และด้วยเหตุผลที่ระบบลุ่มนํ้าจะต้องมีการจัดการทั้งพื้นที่ต้นนํ้า กลางนํ้า และปลายนํ้าไปพร้อม ๆ กัน การจัดการลุ่มนํ้าในแต ละพื้นที่จะเชื่อมโยงผลกระทบระหว่างกัน โดยเฉพาะผลกระทบที่เกิดต่อปริมาณ คุณภาพ และระยะเวลาการไหลของนํ้า ผักตบชวาเป็นวัชพืชนํ้าที่กอปัญหาหนึ่งในระบบลุ่มนํ้าทั้งเชิงปริมาณ คุณภาพ และระยะเวลาการไหลของนํ้า เนื่องจากเป็นพืชลอยนํ้าและสามารถกระจายไปได้ตามกระแสนํ้า อีกทั้งยังเป็นพืชที่มีอายุหลายฤดู ทนได้ทั้งอากาศร้อนและเย็น ผลการศึกษาค้นพบองค์ความรู้ที่เกี่ยวกับคุณลักษณะเฉพาะของผักตบชวา สาเหตุการระบาดของผักตบชวาในประเทศไทย แนวทางการรับมือการระบาดของผักตบชวา และแนวทางการกำจัดผักตบชวา นอกจากนี้ยังได้ค้นพบแนวทางในการกำจัดผักตบชวาโดยการนำไปใช้ประโยชน์ในรูปแบบต่าง ๆ และการมีสวนร่วมของชุมชนที่อยู่ตามบริเวณแม่นํ้า ลำคลองที่มีการแพร่กระจายของผักตบชวา ควรจะนำมาใช้เป็นกลยุทธ์หนึ่งในการบริหารจัดการที่สามารถควบคุมวัชพืชนํ้าชนิดนี้ได้อย่างยั่งยืน. คำสำคัญ การบริหารจัดการ ผักตบชวา ระบบลุ่มนํ้า กลุ่มงานวิจัย สำนักวิจัย พัฒนาและอุทกวิทยา กรมทรัพยากรนํ้า ส่วนดีของผักตบชวาซึ่งคนทั่วไปมองไม่ค่อยเห็น (1)ชวยทำให้นํ้าสะอาดขึ้น สารอินทรีย์และอนินทรีย์ที่ได้ถูกพัดพาไหลลงมาสู่ลำนํ้าจากแหล่งต่างๆ เช่น จากสิ่งสกปรกโสโครก และสิ่งขับถ่ายของมนุษย์ และสัตว์ตลอดจนของเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม การชะล้างพังทลายของดินในป่าเขาที่ถูกโค่นป่าไม้ลง และจากผืนดินที่ทำการเพาะปลูกโดยการใส่ปุ๋ยเคมีเพิ่มเติมให้ ล้วนแล้วแต่เป็นต้นเหตุของการทำให้นํ้าเสียทั้งสิ้น หากไม่มีผักตบชวาขึ้นอยู่ในนํ้าคอยดูดธาตุอาหาร เหล่านี้ไว้นํ้าก็จะสกปรกจากการปนเปื้อนสารพิษต่างๆ เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ยิ่งไปกว่านั้น แร่ธาตุตางๆ ก็จะถูกนํ้าพัดพาไปและในที่สุดก็จะตกตะกอนสู่ใต้พื้นนํ้าในแม่นํ้า ลำคลอง อางเก็บนํ้า ทะเลสาป ทะเล หรือมหาสมุทร อันนับเป็นการสูญเสียอาหารธาตุโดยเปล่าประโยชน์ ผักตบชวาเป็นพืชที่มีประสิทธิภาพดีเยี่ยมในการดำรงอยู่ในนํ้าที่มีอาหารธาตุมาก (highly eutrophicated) และเปลี่ยนอาหารธาตุเหล่านี้เป็นโครงสร้างของมันอย่างรวดเร็ว จึงช่วยลดการสูญเสียอาหารธาตุ และสามารถนำกลับมาใช้แล้วใช้อีก (recycle) ได้ หากเรานำผักตบชวาที่ได้กำจัดไปมาใช้ประโยชน์ (2)ชวยสะสมพลังงานจากดวงอาทิตย์ พลังงานที่มนุษย์ใช้อยู่ในปัจจุบันมีต้นกำเนิดมาจากดวงอาทิตย์แทบทั้งสิ้น เราได้ใช้พลังงานจากดวงอาทิตย์ที่โลกสะสมไว้เป็นเวลาหลายร้อยล้านปีในรูปของนํ้ามันเชื้อเพลิง ถานหิน และก๊าซธรรมชาติ จนเกือบจะหมดแล้ว ในปัจจุบันนี้ การสะสมพลังงานจากดวงอาทิตย์ที่นับว่ามีประสิทธิภาพดีได้มาจากขบวนการสังเคราะห์แสง (photosynthesis) ของพืช ซึ่งเป็นบ่อเกิดของพลังงาน ตลอดจนปัจจัยสี่ของมนุษย์ แต่เมื่อมีมนุษย์มากขึ้น และมีการร่อยหรอไปของพลังงานดึกดำบรรพ์ การเสาะแสวงหาพลังงานจากแหล่งอื่นจึงเป็นเรื่องที่จำเป็น ผักตบชวาจัดได้ว่าเป็นพืชมีประสิทธิภาพดีเยี่ยม 22 ในการสะสมพลังงานจากดวงอาทิตย์ ทั้งนี้เพราะมันมีโครงสร้างที่เหมาะสม อยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีนํ้า และอาหารธาตุบริบูรณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศไทยซึ่งมีอุณหภูมิเหมาะต่อการเจริญเติบโตของมันตลอดปี พลังงานที่ผักตบชวาสะสมไว้ในโครงสร้างของมันสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้อย่างคุ้มค่า หากได้มีการศึกษาค้นคว้าหาวิธีการที่เหมาะสม (3) ชวยทำให้อากาศบริสุทธิ􀃍และเย็นสบาย พืชทุกชนิดมีคุณสมบัติพิเศษกล่าวคือ ชวยคายก๊าซออกซิเจน ซึ่งเป็นผลผลิตพลอยได้ของขบวนการสังเคราะห์แสง และช่วยลดอุณหภูมิของอากาศจากขบวนการคายนํ้า (transpiration) แต่ผักตบชวาเป็นพืชที่เจริญเติบโตเร็วกว่าพืชอื่น ๆ จึงช่วยทำให้เกิดก๊าซออกซิเจนมากกว่า และลดอุณหภูมิของอากาศได้ดีกว่าพืชอื่น ๆ กาซออกซิเจนเป็นก๊าซที่จำเป็นสำหรับการหายในของมนุษย์ สัตว์ และสิ่งที่มีชีวิตทั้งมวล (4) ชวยลดปัญหาที่เกิดจากวัชพืชใต้นํ้า ผักตบชวาลดปริมาณของวัชพืชใต้นํ้าลงอย่างมากทั้งนี้เพราะผักตบชวาลอยอยู่เหนือนํ้า จึงไปบดบังแสงแดด และดูดธาตุอาหารส่วนใหญ่ในนํ้าไป หากกำจัดผักตบชวาจนหมดสิ้นไป วัชพืชใต้นํ้าจะเจริญเติบโตขึ้นแทนที่ และเป็นปัญหาที่แก้ยากกว่าผักตบชวามากมาย ตัวอย่างที่เกิดขึ้นเมื่อเร็วๆ นี้ก็คือการระดมลูกเสือชาวบ้านกำจัดผักตบชวาอย่างราบคาบที่กว๊านพะเยามีผลทำให้เกิดสาหร่ายใต้นํ้าขึ้นอย่างหนาทึบจนไม่มีทางปราบได้สำเร็จ แม้ว่าชาวบ้านจะได้นำไปเลี้ยงหมูเป็นประจำ ก็ไม่สามารถสู้กับการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วของสาหร่ายเหล่านี้ได้ (5) เป็นที่อยู่ของปลาและสัตว์นํ้า สภาพใต้แพผักตบชวาเหมาะสำหรับการดำรงชีพของปลาและสัตว์นํ้าอื่น ๆ ซึ่งเป็นอาหารบริบูรณ์ การทำพุ่มกลํ่า ที่คลองบางขาม อำเภอท่าวุ้ง และอำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรีและที่ทะเลน้อย จังหวัดพัทลุง เป็นตัวอย่างที่แสดงให้เห็นถึงประโยชน์ (ตอผู้เลี้ยงปลา) ของผักตบชวา (6) ชวยทำให้เกิดทัศนียภาพที่เจริญตา แม้ว่าแพผักตบชวาจะเป็นที่รำคาญตาของคนบางประเภท โดยเฉพาะถ้าไม่กอให้เกิดปัญหาแก่คนเหล่านั้น แต่ผักตบชวาที่ขึ้นอยู่ในคูคลองที่ไม่ได้มีการสัญจรทางนํ้า และการใช้ประโยชน์อื่นใด ก็เป็นทัศนียภาพที่สวยสดงดงาม มีสีเขียวที่สดใส และมีดอกสีฟ้าที่งดงามทำให้เกิดความเจริญตาเจริญใจ ดีกว่าปล่อยให้เห็นพื้นนํ้าครำดำสกปรกส่งกลิ่นเหม็นตลบอบอวลหรือมีหญ้าอย่างอื่นขึ้นรกรุงรัง 8.สรุปวิธีการแก้ปัญหาผักตบชวา แหล่งนํ้าที่มีผักตบชวาขึ้นอยู่ เป็นสาเหตุที่ทำให้ไม่สามารถจะใช้ประโยชน์ของแหล่งนํ้านั้นๆ ได้เต็มตามเป้าหมาย เราจึงจำเป็นต้องหาวิธีการแก้ไขให้ถูกต้อง แต่กอนที่จะหาวิธีการ ควรจะพิจารณาถึงข้อมูลตาง ๆ ที่เกี่ยวข้องดังต่อไปนี้ 1. แหล่งนํ้าแห่งนั้นมีวัตถุประสงค์จะใช้เพื่ออะไร 2. วิธีการที่จะใช้มีความปลอดภัยต่อตัวท่านเองและสิ่งแวดล้อมเพียงใด 3. วิธีการที่จะใช้นั้น สามารถจนแก้ปัญหาระยะสั้นหรือระยะยาวได้มากน้อยเพียงใด 4. วิธีการนั้นประหยัดเพียงใด 23

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น